Μακαρένκο, Αντόν Σεμιόνοβιτς

(Anton Semyonovich Makarenko, Μπιελοπόλ Χάρκοβο 1888 – Μόσχα 1939). Ρώσος εκπαιδευτικός και παιδαγωγός. Θεωρείται ο κυριότερος εκπρόσωπος του σοβιετικού σχολείου. Σε ηλικία 17 ετών άρχισε να διδάσκει σε σχολεία φυλακών και από το 1914 έως το 1917 φοίτησε στο Παιδαγωγικό Ινστιτούτο της Πολτάβα. Από το 1920 είχε την ευκαιρία να εκδηλώσει τις εξαιρετικές του ικανότητες, διευθύνοντας με ενθουσιασμό –έως το 1928– την Αποικία Γκόρκι, μια εργατική παιδόπολη ανηλίκων τροφίμων αναμορφωτηρίου· αφηγήθηκε αυτή την εμπειρία του στο αριστούργημά του Το παιδαγωγικό ποίημα (1933-36), που παρουσιάζει παιδαγωγικό και συγχρόνως λογοτεχνικό ενδιαφέρον, καθώς και στην ταινία του Εκ, Ο δρόμος της ζωής. Από το 1927 διηύθυνε με ευνοϊκότερες συνθήκες την Κοινότητα Τζερζίνσκι, μια άλλη παιδική κοινότητα. Πέθανε από καρδιακή προσβολή, δύο μέρες μετά από μια διάλεξη που έδωσε σε συγκέντρωση εκπαιδευτικών στο Γιαροσλάβ της Μόσχας. Στον επηρεασμένο από τη Δύση εκπαιδευτικό αναρχισμό των πρώτων μετεπαναστατικών χρόνων καθώς και στον αφηρημένο σχολαστικισμό και στη στατική αναγωγή των πάντων σε ψυχολογικές ερμηνείες, ο Μ. αντιδρούσε εφαρμόζοντας συγκεκριμένα και κατά τρόπο οργανικό μια μέθοδο που είχε ως κέντρο της την αξία της ομαδικής ζωής, της εργασίας και της κοινωνικής εμπειρίας. Ακολούθησε μια εκπαιδευτική γραμμή που ενέπνεε το αίσθημα της ευθύνης και ήταν συγχρόνως ανθρωπιστική και απελευθερωτική, έστω και αν ήταν έντονα προσανατολισμένη –πολλές φορές μάλιστα με ακαμψία– προς την έξαρση του ρόλου του συνόλου. Οι προσπάθειες του Μ. τοποθετούνται μέσα στο πλαίσιο του νέου σχολείου ή, καλύτερα, των εξελίξεων εκείνων του νέου σχολείου, όπου το κοινωνικό καθήκον γίνεται το πιο κεντρικό και το πιο εμφανές στοιχείο. Από τα άλλα έργα του πρέπει να αναφερθούν: Η πορεία του έτους 1930 (1932), Το βιβλίο για τους γονείς (1937) και Σημαίες στους πύργους (1938).